Miejsca do latania

Włochy

Assisi
Canazei
Castellabate
Castelluccio
Diecimo
Massa
Monte Fasie
Mt Dolada
Sigillo


Assisi

Mapa Położenie i dojazd do Asyżu

Asyż (Assisi) leży ok. 15 km na wschód od Peruggi, stolicy włoskiej Umbrii, na skraju rozległej równiny, u podnóża pasma górskiego, w którym, nieco dalej na północ, znajduje się bardziej znane Mt. Cucco, a także podobno równie atrakcyjne tereny paralotniowe wokół Gubbio.

Sam Asyż, pięknie położony na malowniczym wzgórzu, jest w całości zabytkiem klasy zerowej z grobem i wspaniałą bazyliką św. Franciszka. Miasto i bazylika zostały poważnie uszkodzone trzęsieniem ziemi w 1997, ale jest już udostępnione pielgrzymom i turystom, tylko wszędzie widać gorączkowe prace renowacyjne (stan na lato 2000).

Dojazd

Od Perugii drogą szybkiego ruchu nr SS 75 w kierunku Foligno. Zjazd Bastia, Assisi i dalej drogą lokalną.

Startowiska

Widok ze startowiska w kierunku południowo-zachodnim. W centralnej części zdjęcia, w dole, na niewielkim wzgórzu widoczne stare miasto Asyżu. Lądowisko znajduje się w lewo od niego i jest zasłonięte widocznym trawiastym grzbietem
Warunki na idealnym startowisku

Monte Subasio


Widok na Asyż z powietrza. Lądowisko jest jeszcze dalej na lewo. Niestety, złośliwie w tym momencie skończył mi się film w aparacie!

Lądowiska

Rivotorto

Zakwaterowanie

Wspomniany już camping Punta Navaccia położony przy drodze na startowisko (oznakowany), oraz camping przy drodze dojazdowej z Perugii do Asyżu, liczne hotele, pensjonaty i kwatery prywatne.


Canazei

Mapa
Fragment mapy topograficznej "Val di Fassa, Dolomiti Fassane" 1:25000 Tabacco Nr. 06

Dolomity to fragment południowych Alp, leżący już po włoskiej stronie. Miłośnikom narciarstwa alpejskiego znane są zapewne takie nazwy, jak Val Gardena, Madonna di Campilio czy Cortina d'Ampezzo. Teren ten jest turystycznie znakomicie zagospodarowany. Niezliczone trasy narciarskie, w dużej części sztucznie naśnieżane, liczne wyciągi i kolejki linowe są w stanie zadowolić nawet najbardziej wybrednego narciarza. Dolomity leżą po południowej stronie Alp, dlatego są bardzo interesującym terenem dla uprawiania lotniarstwa i paralotniarstwa. Poza pięknym krajobrazem, korzystnym układem dolin, oraz infrastrukturą (drogi, kolejki, wyciągi) można tu liczyć na wczesnowiosenną, nieraz wręcz zbyt silną termikę. W marcu, a nawet pod koniec lutego, kiedy powietrze jest jeszcze stosunkowo zimne, a sezon narciarski trwa, słońce ogrzewa już mocno potężne, zawsze wolne od śniegu, masywy skalne i występują tu całkiem użyteczne noszenia termiczne. W kwietniu i maju w godzinach południowych i wczesnych popołudniowych początkujący paralotniarze powinni raczej pozostać na ziemi. Termika i turbulencje w powietrzu potrafią być rzeczywiście w tym okresie brutalne. Canazei to miejscowość położona w dolinie Val di Fassa u podnóża dwóch bardzo interesujących miejsc startu Col Rosc i Col Rodella. A ponieważ w okolicy istnieją jeszcze inne możliwości startu, teren ten nazwano od głównego lądowiska położonego w dolinie między miejscowościami Campitello i Canazei.
Dojazd
Dojazd od Innsbrucka do Canazei

Dojazd

Od Innsbrucka autostradą Brenner (koszt 15 DM, oprócz obowiązkowej w Austrii winiety na autostrady; można płacić w lirach, szylingach lub markach), do Bozen (koszt autostrady po włoskiej stronie ok. 7 DM; również akceptowane trzy waluty), zjazd Bozen Nord w kierunku Karersee, Fassatal i dalej Karrerpas - Vigo di Fassa - Campitello - Canazei. Odległość Innsbruck - Canazei ok. 170 km. Można nieco oszczędzić, jadąc przez Brenner drogą zwykłą, równoległą do autostrady. Trzeba jednak liczyć się z 1 do 1,5 godz. dłuższym przejazdem. Do Canazei można też dojechać przez Val Gardena i przełęcz Sella (Sellapass) (nieco bliżej), ale przy opadach śniegu ta droga jest mniej pewna.

Miejsca startu

Sella
Miejsce startu na przełęczy Sella. Widoczne skały to La Locomotiva, główny masyw Sella jest na prawo od niej. Stok jest bardziej stromy niż wynika to z fotografii. Zdjęcie: Beate Schadt
Sella
Masyw Sella. Jasne "przecinki" na tle ciemnej szczeliny skalnej w środku zdjęcia to dwie paralotnie. Dopiero to porównanie oddaje ogrom tego masywu. Na oryginale 9 x 15 cm można je rozpoznać przez lupę. Zdjęcie: Beate Schadt

1. Przełęcz Sella (Sellapass)
Wysokość npm: ok. 2240 m.
Kierunek startu: S.
Wymiary: 200 x 100 m, dużo miejsca.
Charakterystyka: trawiasty stok o różnym nachyleniu, od szosy aż po grań przełęczy, lądowisko niewidoczne ze startu.
Trudność: łatwy do średniego.
Rękaw: nie ma.
Niebezpieczeństwa: w ciągu aktywnych termicznie dni może występować silny wiatr.
Lot: możliwe wszelkie rodzaje lotu; lot ślizgowy w kierunku lądowiska Canazei Compitello; lot termiczny i żagiel wzdłuż południowej strony przełęczy Sella, wzdłuż i ponad masywami Sella, Langkofel i Pordoi.
Dojazd: od Canazei samochodem w kierunku przełęczy Sella (Sellapass) - za drogowskazami. Przed zabudowaniami na przełęczy ścieżka w prawo, ostro w górę - pieszo 10 min.
Uwaga: w zimie, przy dużej pokrywie śnieżnej, start tu może być niemożliwy.

2. Col Rodella
Wysokość npm: ok. 2380 m.
Kierunek startu: SW, S, SE, E.
Wymiary: dużo miejsca.
Charakterystyka: trawiasty stok o dużym nachyleniu; lądowisko niewidoczne ze startu.
Trudność: wyżej trudny z powodu dużego nachylenia, niżej łatwy do średniego.
Rękaw: jest - na słupie kolejki linowej i na stoku.
Niebezpieczeństwa: w ciągu aktywnych termicznie dni może występować silny wiatr, nie startować przy północnym wietrze, po starcie możliwe znaczne turbulencje.
Lot: możliwe wszelkie rodzaje lotu; lot ślizgowy w kierunku lądowiska Canazei Compitello; lot termiczny i żagiel w kotle pod szczytem i wzdłuż zbocza doliny Fassa.
Dojazd: od Campitello kolejką linową na Col Rodella; po wyjściu ze stacji na szczycie w prawo dookoła stacji i pod linami kolejki na start - pieszo 5 min. Poza sezonem narciarskim i turystycznym (np. w październiku), gdy kolejka jest nieczynna, można samochodem dojechać na przełęcz Sella i stąd pieszo, płaską drogą na Col Rodella - 40 do 60 min.
Uwaga: w zimie, przy pokrywie śnieżnej start tu może być niemożliwy z powodu dużej stromizny.

3. Col di Ross
Wysokość npm: ok. 2380 m.
Kierunek startu: SW, W, NW.
Wymiary: mała, bardzo stroma łączka (SW) lub start z nartostrady.
Charakterystyka: start z nartostrady łatwy, idealny profil; start SW trudny; lądowisko widoczne ze startu.
Trudność: różne, zależne od kierunku i siły wiatru stopnie trudności..
Rękaw wietrzny: jest.
Niebezpieczeństwa: nad Canazei w kierunku lądowiska przelatywać na dostatecznej wysokości - z powodu silnego wiatru dolinowego można nie osiągnąć lądowiska. W takim przypadku lecieć z wiatrem na lądowisko awaryjne przy drodze w kierunku jeziora Fedia (ok. 500 m na SE od Canazei).
Lot: możliwe wszelkie rodzaje lotu; lot ślizgowy w kierunku lądowiska Canazei Compitello; lot termiczny i żagiel przed i ponad szczytem; bardzo dobra termika wieczorna.
Dojazd: z Canazei kolejką gondolową, a później linową na sam szczyt.
Uwaga: w sezonie narciarskim start z nartostrad dozwolony tylko gdy zamknięte są już wszystkie wyciągi.

Sass Beccei
Miejsce startu Sass Beccei. W oddali masyw Langkofel. Z prawej strony widoczna armatka śnieżna. Zdjęcie: Volker Watzel

4. Sass Beccei
Wysokość npm: ok. 2360 m.
Kierunek startu: W.
Wymiary: 100 x 30 m, można rozłożyć 10 skrzydeł.
Charakterystyka: trawiasty stok o idealnym profilu (patrz zdjęcie), lądowisko widoczne ze startu.
Trudność: łatwy.
Rękaw: nie ma.
Niebezpieczeństwa: po starcie uwaga na liczne liny i słupy wyciągów narciarskich.
Lot: możliwe wszelkie rodzaje lotu; lot ślizgowy w kierunku lądowiska Canazei Compitello; lot termiczny i żagiel, w prawo przed Sas Bece i ponad terenami narciarskimi oraz przy zboczu doliny Fassa nad Canazei.
Dojazd: od Canazei samochodem na przełęcz Pordoi - za drogowskazami. Na przełęczy w prawo wzdłuż Sas Bece, ścieżką pod górę, pieszo ok. 30 min.

Lądowiska

1. Campitello
Wysokość npm: 1407 m.
Wymiary: duża łąka, 150 x 150 m.
Trudność: łatwe.
Rękaw: jest.
Niebezpieczeństwa: nie ma.
Położenie: 100 m na wschód od dolnej stacji kolejki linowej na Col Rodella.

2. Canazei
Wysokość npm: 1420 m.
Wymiary: duża łąka, 300 x 200 m.
Trudność: łatwe.
Rękaw: jest.
Niebezpieczeństwa: nie ma.
Położenie: przy drodze Campitello-Canazei.
Uwaga: tutaj lądują też lotnie.

Zakwaterowanie

Liczne pensjonaty i hotele w Canazei i Campitello i innych miejscowościach w dolinie Fassa. Poza szczytem sezonu narciarskiego nie powinno być problemów z miejscami. Camping w Campitello i camping "Marmolada" 500 m za Canazei w kierunku jeziora Fedia.

Praktyczna wskazówka

Wiosną, kiedy jest długo jasno, a sezon narciarski jeszcze trwa (byliśmy w Canazei w okresie Wielkanocy 1999), sprawdzoną skuteczną metodą oddania tanio pięknego lotu wieczornego z Col di Ross, jest "żebranina". Wraz z kolegami, paralotniarzami niemieckimi, na ok. godzinę przed końcem pracy kolejki gondolowej, ustawialiśmy się przy wyjściu z dolnej stacji, albo na parkingu pod stacją i "żebraliśmy" dzienne karnety od narciarzy jadących już do domu. W ten sposób bez żadnego problemu i z dużą życzliwością ze strony "kolegów sportowców" uzyskiwaliśmy potrzebną liczbę karnetów na wjazd. Zdarzało mi się nawet "wyżebrać" u rodaków. Nie muszę chyba dodawać, że nie należy przy tym rzucać się w oczy obsłudze kolejki. Karnety są teoretycznie nieprzekazywalne. Po wjeździe na szczyt odczekiwaliśmy aż zamkną wszystkie wyciągi i startowaliśmy. Bywały i ponad godzinne loty żaglowe i w wieczornej termice. Metoda ta skutkuje też i w innych regionach paralotniowo-narciarskich.

Uwaga

W wielu przewodnikach paralotniowych po Alpach jest zamieszczony opis miejsca startu na Sas Pordoi. Jest ono bardzo nęcące ze względu na stosunkowo dobry dojazd (kolejka linowa) oraz dużą wysokość (2950 m npm). Jednak start z Sas Pordoi jest bardzo niebezpieczny. Żaden z miejscowych pilotów nigdy stąd nie startuje. Ostatni śmiertelny wypadek przy próbie startu miał tu miejsce w październiku 1999.


Castellabate

Położenie: 40,16 N i 15,03 E
Deniwelacja: 800 m
Lata się tam z góry Monte Stella - kierunki od SW przez N do NW. Start z trawy i drobnych roślin kłujących - brak określonych lądowisk, ale można znaleźć liczne małe, kamieniste poletka (wszędzie sporo kolców). Dojazd na startowisko własnym samochodem.


Castelluccio
Osada Castellucio jest otoczona górami ze wszystkich stron

Castelluccio

Położenie: 42,50 N i 13,15 E

Deniwelacja: od 40 do 1000 m

10 rozmaitych startowisk i lądowisk w rejonie miejscowości - wszystkie kierunki wiatru. Bardzo urozmaicony i ciekawy rejon o bardzo dużym ruchu w powietrzu, pomiędzy Florencją i Rzymem jedyne idealne miejsce do paralotniarstwa i do lotów na lotni. Paralotniowe centrum szkoleniowe, gdzie można dostać mapki wszystkich startowisk i lądowisk w rejonie, jest również osiągalne telefonicznie (0743/870156). Dojazd na wszystkie startowiska autem.

Przełęcz Startowisko Dolina
1. Panorama tzw. doliny Castelluccio z jednej z przełęczy. Widoczni są: Jarosław Androsiuk, Doktorek, Andrzej Subocz i WojSza
2. Najdogodniejsze startowisko w okolicy (dojazd samochodem) - reszta to starty ze zboczy górskich. W tle najwyzszy szczyt w okolicy. Na pierwszym planie Jarosław Androsiuk, na drugim Andrzej Subocz.
3. Andrzej Subocz na tle doliny. Zdjęcie wykonane ze startowiska pokazanego na zdjęciu 2. W oddali osada Castelluccio


Diecimo

Mapa Dojazd do Diecimo

Miejscowość Diecimo leży około 50 km na północny wschód od Pisy, w dolinie rzeczki Serchio we włoskiej Toskanii, której chyba nikomu nie trzeba reklamować jako atrakcji turystycznej. Niezależnie od znanej wszystkim Pisy z jej krzywą wieżą, absolutnie godnym zwiedzenia jest pobliska Lucca - stare miasto otoczone murami - w całości średniowieczny zabytek. Zresztą całe Włochy można traktować jak jedno wielkie muzeum i w każdej, nawet całkiem małej dziurze znajdzie się coś godnego obejrzenia. No, a wybrzeże morskie w tym regionie to przecież Włoska Riviera. Ale tej nie polecałbym nikomu - zatłoczona, brudna i koszmarnie droga.

Dojazd

Autostradą Genua (nr 12) - Prato - Florencja (nr 11) - płatne. Zjazd Lucca i dalej drogą nr 12 w kierunku Modeny. Droga prowadzi koło miejscowości Diecimo nie wchodząc do niej.

Startowisko Startowisko z ziemi. Chłopcy przygotowują sprzęt
Startowisko Startowisko z lotu glajta. Widać rozłożoną paralotnię

Startowiska

Diecimo (M. Bargiglio)

Lądowisko Lądowisko Campo Sportivio. Widoczna rzeczka i w lewej, górnej ćwiartce zdjęcia główna szosa nr 12. Miejscowość u góry zdjęcia to wspomniane Borgo a Mozzano. Do lądowania podchodzą dwie paralotnie - biała niżej, nad rzeczką, i liliowa. Obie na wysokości strzałki
Lądowisko I samo lądowanie

Lądowiska

Campo Sportivo w miejscowości Borgo a Mozzano

Zakwaterowanie

Na toskańskim śródlądziu krucho z campingami. Jedyny, jaki znaleźliśmy, to camping w Castelnuovo, jakieś 20 km w górę doliny w kierunku Modeny. Oznakowany. W samym Diecimo i okolicy z całą pewnością dostępne kwatery prywatne.


Massa

Położenie: 44,02 N i 10,09 E - 60 km od Genui
Deniwelacja: 800 m
Góra Monte Folgorito - kierunek W, start z trawy. Informacje paralotniarskie w restauracji La Tartaruga - tel. 0585/348213. Dobre, duże lądowisko. Duży ruch w powietrzu.


Monte Fasie

Położenie: 44,24 N i 8,56 E
Deniwelacja: 834 m
Kierunki od SW przez S do SE. Wjazd na start własnym autem. Lądowisko na pełnej ludzi plaży (bardzo trudne i wąskie - wyłącznie dla bardzo oblatanych).


Mt Dolada

Położenie: Godzina drogi przed Grappą, parę kilometrów na południe od Belluno, w kierunku na Vittorio Veneto, trzeba skręcić w lewo na Pieve d'Alpago. Na górę prowadzi asfaltowa droga, parking, miejsca na co najmniej 20 glajtów, 1480 m npm. Zaletą dla nas jest to, że jest blisko do Polski.
Deniwelacja: ok. 1200 m
Lądowisk w bród, ale lepiej korzystać z tego, na którym lądują miejscowi. Jak jest pogoda, zawsze parę glajtów tam lata. Możliwe przeloty w kierunku Mt Avena (50 km) albo na północ w Dolomity (strach). Przy przelotach zawsze można lądować w korycie Piavy, bardzo bezpieczne miejsca do lądowania.
Poniżej Mt Dolady, w Fiara d'Alpago jest świetnie wyposażony kemping nad jeziorem. Ceny: 6 tys. ITL od osoby, 10 tys. ITL za namiot, samochód za darmo. Ciepła woda w prysznicach bez dopłat, kemping jest cichy i sympatyczny.
Góra naprawdę niesamowita, po zrobieniu 1800 m npm, wychodzi się nad szczyt i widać całe Dolomity jak na dłoni.


Sigillo

Położenie: 43,20 N i 12,44 E
Deniwelacja: 1200 m
Latanie z góry Monte Cucco - kierunki na południe lub na druga stronę na północ. Bardzo często za silny wiatr na latanie - lądowisko na szczycie (na startowisku) lub wzdłuż drogi N3 - wjazd na start własnym autem. Duże turbulencje i ciężkie warunki.


Ryszard Lutosławski
ryszard@vossnet.de
(Castellabate, Castelluccio,
Massa, Monte Fasie, Sigillo)

Zdzisław Stankiewicz
z.stankiewicz@fh-mannheim.de
(Assisi, Canazei)

Robert Zbela
zbela@callisto.krakow.pl
(Mt Dolada)