Ułóż poszkodowanego na wznak na twardym, równym podłożu. Podeprzyj kark i odchyl głowę ku tyłowi. Oczyść palcem jamę ustną aby wsunąć ew. obce ciała.
Paralotniarze to z natury swej zdrowy ludek. Nie dotyczy ich artretyzm, depresja, gangrena i inne spektakularne, a nie bardzo miłe choróbska. Gdy się dokładniej przyjrzeć temu, co może spotkać sympatyka tego sportu, to głównie urazy. Stara medyczna zasada mówi, że lepiej zapobiegać niż leczyć, więc zapobiegajmy urazom nosząc odpowiednie obuwie, kaski, protektory, nie latajmy w nieznanym terenie, nie latajmy, gdy warunki są niesprzyjające! Jak powiada pewien instruktor D. "zostań na ziemi, gdy ptaki na piechotę chodzą".
Jeśli dojdzie co do czego, pamiętaj! Jedyną kompetentną do udzielenia pomocy medycznej osobą jest lekarz. Oczywiście w sytuacji kryzysowej, jaką jest wypadek, lekarza pod ręką zwykle nie ma. Dlatego też należy dążyć do sprowadzenia do poszkodowanego w wypadku fachowej pomocy medycznej. Można próbować dostarczyć ofiarę wypadku do placówki służby zdrowia - ma to tę zaletę, że w zasadzie lekarz w warunkach polowych i tak nie ma wielu możliwości działania. Z zasady nie należy przewozić osoby, u której podejrzewamy uszkodzenie kręgosłupa, lub poszkodowany wymaga opieki osoby trzeciej ze względu na utratę przytomności, a takiej osoby brak.
Oczekując na przybycie lekarza, nie należy być bezczynnym.
Pamiętaj, że czasem podjęte natychmiast proste czynności mogą uratować życie. Każdy powinien też umieć radzić sobie z drobnym urazem - przydaje się w "naziemnym" życiu.
Poniżej przedstawiamy kilka uwag dotyczących postępowania z poszkodowanym przed przybyciem lekarza.
Stało się.
Zachowaj spokój.
Możliwie szybko, ale dbając o własne bezpieczeństwo (kto udzieli Ci pierwszej pomocy?), dostań się do ofiary.
Nie poruszaj poszkodowanym, jeśli podejrzewasz uraz głowy, szyi lub kręgosłupa. Wezwij pomoc. Jeśli jest nieprzytomny, nie oddycha, nie ma krążenia - będziesz musiał go poruszyć; zrób to ostrożnie. Zasady opisane przy urazach kręgosłupa.
Jeśli stan poszkodowanego jest lekki - można odetchnąć. Pomóż poszkodowanemu pozbierać się. Nawet jeśli poszkodowany jest tylko mocno poobijany, uderzył się w głowę, był przez chwilę zamroczony, przekonaj go żeby sam zgłosił się do lekarza. Objawy wstrząsu mózgu mogą przyjść później, mogło nastąpić pęknięcie którejś z kości, czego w warunkach polowych nie da się stwierdzić. Jeśli poszkodowany stracił przytomność nawet na chwilę, koniecznie trzeba dostarczyć go do lekarza. Niech sam nie prowadzi samochodu - pogorszenie może przyjść nagle.
Jeśli oceniasz stan poszkodowanego jako ciężki, udziel pierwszej pomocy. Niech druga osoba w tym czasie wezwie pomoc (pogotowie ratunkowe), zorganizuje transport do lekarza (w zależności od stanu poszkodowanego - z zasady nie należy przewozić osoby, u której podejrzewamy uszkodzenie kręgosłupa lub poszkodowany wymaga opieki osoby trzeciej ze względu na utratę przytomności, a takiej osoby brak).
Spróbuj zatamować krwotok (szczególnie tętniczy - jasna krew, wytryskuje pod ciśnieniem).
Przy utracie przytomności ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej. Wezwij pomoc.
Opatrz obrażenia.
Wypatruj objawów wstrząsu.
Czekając na pomoc zapewnij poszkodowanemu ciepło. Owiń go kocem, kurtką, czymkolwiek, co masz pod ręką. Istnieją specjalne folie do tego celu. Warto się w taką zaopatrzyć.
Nie pozwól jeść ani pić. Jeśli czeka go zabieg z narkozą powinien mieć pusty żołądek. Można jedynie zwilżyć usta.
Czy poszkodowany jest przytomny?
Zapytaj "Jak się czujesz?". Wymuś odpowiedź. Niech choćby zamruga oczami - unikniesz prowadzenia reanimacji u przytomnego człowieka. Szczypanie, klepanie w policzki to filmowe metody - w praktyce po prostu klepie się znacząco, lecz bez przesady, w oba ramiona - to najlepsza metoda.
Czy poszkodowany oddycha?
Jeśli głośno krzyczy, przeklina, jęczy - znaczy, że oddycha.
Objawami braku oddechu są:
Czy ma zachowane krążenie?
Objawy nagłego zatrzymania krążenia występują w następującym porządku czasowym:
W razie jego braku oddechu i/lub krążenia podejmij reanimację.
Przy braku oddechu i/lub akcji serca należy natychmiast rozpocząć ich przywracanie.
Ułóż poszkodowanego na wznak na twardym, równym podłożu. Podeprzyj kark i odchyl głowę ku tyłowi. Oczyść palcem jamę ustną aby wsunąć ew. obce ciała.
Zatkaj nos ofiary, weż głęboki wdech i, przyciskając mocno usta do ust poszkodowanego, wtłocz powietrze do jego płuc. Powtarzaj to z częstotliwością 10-14 razy na minutę.
Istnieją też specjalne rurki-ustniki, które wsunięte do ust poszkodowanego, z jednej strony zapewniają drożność układu oddechowego, z drugiej natomiast polepszają stan higieniczny procesu reanimacji.
Jednocześnie rozpocznij zewnętrzny masaż serca. Połóż dłoń w odległości 1/3 mostka (licząc od dołu), nieco po lewej stronie. Drugą dłoń na krzyż na pierwszej. Ręce proste w łokciach. Uciskamy z częstotliwością ok. 1 ucisk na sekundę:
Ucisk powinien powodować ugięcie się mostka o ok. 4 cm, do czego potrzeba siły rzędu 20 kG.
Samo sztuczne oddychanie wygląda to mniej więcej tak, jak na rysunku obok.
Nie przerywaj reanimacji do nadejścia pomocy lekarskiej lub do momentu, kiedy ofiara jest w stanie oddychać samodzielnie.
Pozycja bezpieczna jest odpowiednia dla poszkodowanego, który utracił przytomność. Umożliwia prawidłowe oddychanie i zapobiega zachłyśnięciu się wymiocinami.
Przed jej zastosowaniem upewnij się, że poszkodowany normalnie oddycha i nie ma widocznych urazów. Nie stosuj pozycji bezpiecznej jeśli podejrzewasz uraz kręgosłupa.
Układanie pozkodowanego w pozycji bezpiecznej:
Wstrząs wywołany jest przez niedostateczne zaopatrzenie tkanek w tlen. Bezpośrednimi przyczynami mogą być:
W przypadku wystąpienia wstrząsu zabronione jest podawanie płynów i pokarmów oraz palenie tytoniu.
Jeśli stwierdzimy u poszkodowanego krwotok (objawy oczywiste), należy:
Jeśli krwotok jest wyjątkowo gwałtowny trzeba założyć opaskę uciskową. Nie stosuj linki - za cienka. Użyj paska, apaszki, pończochy, itp. Zaciśnij opaskę powyżej rany. Koniecznie zanotuj godziną założenia opaski - nie może być zaciśnięta dłużej, niż 1-1,5 godziny.
Konieczna wizyta u lekarza w celu kontroli, szycia, ew. podania antytoksyny przeciwtężcowej.
Ból łagodzą unieruchomienie zranionej kończyny i zimne okłady.
Jeśli uraz jest niewielki, połóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej. Okryj, zapewnij spokój. Przy krwawieniu z nosa ściśnij skrzydełka nosa na 5-10 min. Zastosuj zimne okłady.
Każdy uraz głowy to sprawa poważna. Konieczna jest konsultacja poszkodowanego z lekarzem.
Jeśli wskutek urazu głowy doszło do utraty przytomności, skontroluj stan poszkodowanego i wezwij pomoc. Jeśli potrzeba, rozpocznij reanimację.
W przpadku uszkodzenia mechanicznego czaszki staraj się niczego nie dotykać. Okryj ranę gazą jałową.
Uraz głowy może łączyć się z urazem kręgosłupa.
Może zdarzyć się przy nieprzyjemności lądowania na drutach. Najpoważniejszymi następstwami porażenia są zaburzenia rytmu serca oraz oparzenia.
Pierwszą czynnością jest przerwanie przepływu prądu przez ciało poszkodowanego. Uwaga aby nie zostać samemu porażonym. Po usunięciu niebezpieczeństwa ocenić stan poszkodowanego i w razie potrzeby przeprowadzić reanimację.
Oparzenia zaopatrzyć:
Drobiazg. Zacząć od zimnych okładów. W przypadku kończyn unieruchomić. Po dwóch dniach ciepłe okłady z Altacetu. Jeśli po 2-3 dniach nie ma poprawy - do lekarza.
Przemyć ranę wodą utlenioną. Potem gaza i bandaż lub plaster. Ból łagodzi zimny okład i unieruchomienie. A w ogóle małe rany najlepiej zostawić odkryte - najszybciej się goją.
Swędzenie po ukąszeniu komara łagodzi spirytus (zewnętrznie!!!). Są też specjalne medykamenty. W razie użądlenia przez pszczołę lub szerszenia najpierw usunąć żądło z rany, delikatnie wyciskając je paznokciem lub ostrzem noża.
W razie ugryzienia przez psa, kota, czy inne większe zwierzę, zasięgnij szybko porady lekarza - tego typu rany trudno się goją i łatwo ulegają zakażeniu. Może być potrzebne szycie i zastrzyk przeciwtężcowy. Jeśli ukąsi cię dzikie zwierzę, natychmiast zgłoś się do lekarza.
Pozostają tu w mocy uwagi dotyczące opatrywania ran.
Krzysztof Plackowski
kplackowski@uzp.gov.pl
Współpraca: Wawrzyniec Jakuczun, Michał Saganowski
wawjak@amwaw.edu.pl